Angstcultuur

Onze denkwereld is bezaaid met beelden, woorden en begrippen waarmee wij ons uitdrukken. Sommige klein en alledaags, anderen groot en bijzonder. Er komen nieuwe bij en anderen raken in onbruik. Zo hoor ik bijvoorbeeld het woord 'onbruik' nog maar zelden.

Relatieve nieuwkomer is 'angstcultuur': een griezelig groot woord, een merkwaardige combinatie van 'angst' en 'cultuur'.

Via Google vond ik nog geen Nederlandse definitie. Zelfs op het Engelstalige Wikipedia vond ik slechts een definitie in aanbouw.  Er is wel een vroeg geschrift uit 1997 'the culture of fear' van Frank Furedi (in vertaling aanwezig in deze bibliotheek) nipt vooraf gegaan door Noam Chomsky in 1996.

Angstcultuur gaat momenteel dus haar eigen ongedefinieerde gang. Na een bescheiden aanloop in 2010 greep de term in ons land om zich heen. De onderwijsinstelling Amarantis is er mee in het nieuws en ook onder de redacteuren van NRC zou een angstcultuur heersen, over dat laatste vielen al woorden (ik vraag mij af in hoeverre het NRC nog objectief over Amarantis kan schrijven) Om nog maar te zwijgen van het stadhuis in Almelo (daar wordt veel gezwegen) en zelfs in verschillende ziekenhuizen (daar vallen doden).

Bij gebrek aan definities: letterlijk genomen is angstcultuur een samenleving die haar angsten cultiveert. Een uiting daarvan zou bijvoorbeeld 'de schreeuw' van Edvard Munch kunnen zijn. De omschrijving angstcultuur bestond niet toen Munch zijn kunstwerken vervaardigde, dat hoeft geen probleem te zijn: etiketten plakt men vaak achteraf. Belangrijker is dat het hier om een individuele uiting gaat en in je eentje bouw je geen (angst)cultuur, dat doe je samen.

Met deze kennis gewapend zou men kunnen stellen dat in de middeleeuwen een angstcultuur heerste. Er was sprake van een collectieve angst voor de hel, een onprettige verblijfplaats in het hiernamaals waar de kachel hoog afgesteld stond. Daar tegenover stond echter het vooruitzicht van de hemel. Die kon men (geholpen door een stoet van heiligen waaronder Sint Nicolaas) bereiken.

In dit verband vernam ik nog niets over het tegenovergestelde fenomeen: de moedigheidscultuur. Scholen, kranten, stadhuizen of andere instellingen die zo moedig voorwaarts gaan dat 't in het nieuws komt.    

Een reden kan zijn dat men eerst angsten dient te overwinnen alvorens men moedig kan worden. Overwinnen begint met 'onder ogen zien'. Wellicht zijn we nog niet zover. Met deze vaststelling komt angstkunstenaar Munch opnieuw in beeld.

B.Logger