Memoires over de Tweede Wereldoorlog

Memoires over de Tweede Wereldoorlog / auteur: Sir Winston Churchill. chroniqueur van de tweede wereldoorlog. Hij ontving voor dit kloeke (tiendelige!) werk de Nobel prijs voor de literatuur.

En inderdaad, al is Churchill geen Marquéz, voor een politicus is het verbazingwekkend knap geschreven. Churchill had overigens een journalistieke achtergrond, dat hij beter schrijft dan veel andere politici is dus verklaarbaar. De opzet van dit werk doet in sommige opzichten modern aan: citaten uit talloze memo's die hij schreef gedurende de oorlog, aangevuld met meer persoonlijke herinneringen en observaties.

Het taalgebruik is des Churchills: niet vrij van dramatiek, patriottisme, retoriek en soms ronduit 'ouderwetsch'. Dat het nog uitstekend leesbaar is komt door helderheid en zakelijkheid die hier door heen gevlochten is.

Churchill schrijft vanuit zijn puur Britse visie: dat is geen zwakheid maar de kracht van dit epos. Ik meen bovendien dat hij daarbinnen helder en eerlijk is. Decennia later constateren we dat er geen botte leugens in staan.

Behalve door zijn eenpuntige Britse visie wordt hij hier en daar ook ingeperkt door gebrek aan kennis. Tegenwoordig weten we dingen die toen nog niet bekend waren. Helderheid ontbreekt wanneer het om personeelswisselingen gaat in oorlogskabinet of generale staven. Churchill toont zich een waar diplomaat maar veel minder historicus. Je moet flink tussen de Churchilliaanse regels door lezen: de ene lof is de andere niet ... en zelfs dat helpt soms niet.

We zien Churchill ook als leider. Ik vraag mij af in hoeverre hij zich dat al schrijvende realiseerde. Dramatisch element is dat Churchill zich al in een vroeg stadium (begin jaren dertig) radicaal tegenover Hitler stelt. Voor een conservatief politicus toch wel bijzonder. Dat getuigd van visie.

Er zijn ook overeenkomsten: beide zijn leiders van het woord 'management by speech'. Ze hadden een verhaal dat klonk als een klok. Churchill was ook een workaholic maar met een andere werkwijze. Hij bestookte iedereen met memo's waarin hij zich ook vaak met details bezighield. Maar waar Churchill specialisten vaak het laatste woord geeft en zich steeds meer tot grote lijnen beperkt trekt Hitler juist steeds meer taken naar zich toe. Waar de Nationaal Socialist Hitler zijn oppositie uitschakelt neemt de conservatief Churchill socialisten juist op in zijn oorlogskabinet.

In de eerste delen komt Churchill vanuit een tamelijk geïsoleerde, onderschoven positie, maar met een relevant politiek en militair netwerk langzaam naar voren. Je merkt dat hij buitengewoon kritisch is maar ook zeer loyaal en ... Churchill had een hoop persoonlijke fouten zoals iedereen, maar hij was absoluut niet rancuneus. Juist rancune was de grote drijfveer van Hitler. Achteraf bezien: daar win je geen oorlog mee.