Wednesday, January 16, 2013

Zelf woorden bouwen


Taal is Lego. Door bestaande woorden aan elkaar te verbinden ontstaan nieuwe begripscombinaties. Onlangs kwam ik via het bestaande 'angstcultuur' op 'moedigheidscultuur' een niet bestaand woord. Helaas bekt het niet goed, anders was hier sprake geweest van een 'woordgeboorte'. Heel anders dan nieuwkomer 'casinopensioen' en winnaar van 2012  'de plofkip', werkelijk fantastische woorden.

Ik spreek van 'geboorte' omdat het ontstaan van nieuwe woorden een natuurlijk verlopend proces is. Er bestaat niet zoiets als een taallaboratorium waar woordnerds zich wijden aan het uitvinden van nieuwe woorden. Daar zijn goede redenen voor. Praktisch gezien staat of valt alles met verspreiding van het nieuwe woord, het moet natuurlijk overgenomen en vervolgens algemeen gebruikt worden. Hoe doe je dat vanuit je taallab? Een beetje rondtwitteren? Een andere reden is dat 't zou gaan lijken op de newspeak uit 1984 (George Orwell) waarin Big Brother het woordgebruik voorschreef om het denken van burgers te corrigeren.   

Wilt u het zelf eens proberen?

Richtlijnen: maak onderscheid tussen kleine lichte woorden en grote zware woorden. Combinatie van zware begrippen levert meestal topzware begrippen op: democratie + crisis = crisisdemocratie. Check via Google of het woord al bestaat. Maak er zinnen mee om een  leuke betekenis te vinden. De Weimarrepubliek was een echte crisisdemocratie. Vervolgens kun je eventueel meer woorden aanmaken, bijvoorbeeld: crisisdemocraat.

Combinatie van kleine met grote begrippen levert meestal praktische termen van kleiner soortelijk gewicht op. Handig in gebruik. Bediening + crisis = bedieningscrisis. Het warenhuis was in een bedieningscrisis gedompeld. Dit voelt heel anders dan het omgekeerde 'crisisbediening'. We kregen een crisisbediening in het overvolle restaurant.

Een praktische wenk voor gemeenten in geldnood: combineer het woord belasting eens met alledaagse woorden: stoelenbelasting, voortuinbelasting, balkonbelasting, vijverbelasting, parkietenbelasting, voetbalbelasting, conifeerbelasting, wegenbelasting, rugbelasting, vlindernetbelasting, opslagbelasting enzovoort. Er zitten een paar oude bekenden bij maar u zult moeten toegeven dat de resultaten verrassend zijn en geld in het laatje kunnen brengen. 

B.Logger

No comments: